پاتولوژی سرطان سینه
سرطان سینه یا سرطان پستان (Breast cancer)، به‌عنوان یکی از شایع ترین انواع سرطان در زنان، با عمل جراحی سینه و در صورت نیاز، شیمی‌درمانی، درمان می‌شود. نتایج پاتولوژی سرطان سینه، کمک زیادی به پزشک شما در تشخیص دقیق بیماری و تعیین درمان پیشنهادی می‌کند. برای برداشتن نمونه پاتولوژی، در حین جراحی برداشتن پستان (ماستکتومی) یا توده آن (لامپکتومی)، همزمان نمونه هایی از بافت سینه شما برداشته می‌شود تا با بررسی زیر میکروسکوپ، جواب پاتولوژی سینه آن تهیه شود.
در ادامه این مقاله، سعی داریم، اجزای پاتولوژی سرطان سینه، معنای هر یک از اصطلاحات پزشکی آن، و معنی و تفسیر جواب پاتولوژی منفی و مثبت را شرح دهیم.
نتایج پاتولوژی سینه بعد از عمل سینه شامل چه مواردی می‌شود؟
نتایج پاتولوژی سرطان سینه یا سرطان پستان، معمولاً چند بخش اصلی دارد، شامل:
- اطلاعات شناسایی (Patient ID): این بخش شامل اطلاعات کلی شما، اعم از نام ، شماره پرونده، تاریخ جراحی یا نمونه‌برداری، و شماره نمونه می‌باشد.
- اطلاعات بالینی (Clinical information): در این بخش، اطلاعاتی پزشکی شما، مانند سوابق بیماری، به‌همراه بررسی‌ها و آزمایش‌های درخواست‌شده توسط پزشک از پاتولوژیست، ذکر شده‌است.
- اطلاعاتی در مورد توده و بافت پستان پیش از جراحی: در این قسمت، جزئیاتی از خصوصیات توده و بافت پستان درج می‌شود، از جمله محل توده و چگونگی آماده‌سازی نمونه.
- شرح ظاهری (Gross description): این قسمت به آنچه پاتولوژیست با چشم غیرمسلح در خصوص نمونه می‌بیند می‌پردازد، مانند اندازه، رنگ و قوام نمونه.
- شرح میکروسکوپی (Microscopic description): این بخش شامل توضیحات پاتولوژیست در مورد بررسی دقیق‌تر نمونه در زیر میکروسکوپ است، با جزئیاتی اعم از ساختار سلولی آن و میزان تهاجم سرطان به بافت‌های اطراف.
- تشخیص (Diagnosis, Impression): مهم‌ترین – و سرراست‌ترین – بخش گزارش پاتولوژی، تشخیص نهایی آن است. این بخش معمولاً نوع دقیق بیماری را به‌همراه درجه سرطان – در صورت وجود – نشان می‌دهد.
- توضیحات تکمیلی و پیشنهادات (Comment, Notes): در این بخش، پاتولوژیست ممکن است در صورت نیاز، اطلاعاتی اضافی برای پزشکان معالج ارائه دهد یا درخواست آزمایش‌های بیشتری جهت تشخیص یا تعیین بهترین روش درمان پیشنهاد کند.
- خلاصه یا نتیجه‌گیری (Summary, Conclusion): در نهایت، مروری بر تمام یافته‌ها و تشخیص نهایی را می‌توان در بخش خلاصه گزارش، یافت.
معنی اصطلاحات پاتولوژی سرطان سینه یا سرطان پستان چیست؟
زمانی که برای اولین بار نتایج پاتولوژی سرطان سینه را بعد از عمل سینه دریافت می‌کنید، ممکن است با اصطلاحات ناشناخته‌ای مواجه شوید و درک همه اطلاعات، برایتان دشوار باشد. فهرست زیر، تمام این اصطلاحات پزشکی را برایتان شرح می‌دهد:
| درجه (Grade) | تعیین‌کننده میزان تمایز سلولهای سرطانی نسبت به سلولهای طبیعی پستان و سرعت رشد آن‌‌ها |
| Ki67 | پروتئینی در سلول‌ها که میزان بالای آن، نشان‌دهنده سرعت تقسیم و رشد سریع سلول‌ها است |
| HER2 | نوعی پروتئین و از فاکتورهای رشد سولی است |
| ER و PR | به‌ترتیب گیرنده‌های استروژنی و پروژسترونی که در رشد سلولهای سرطانی نقش دارند |
| متاستاز (Metastasis) | گسترش توده سرطانی از یک اندام یا بافت به سایر نواحی بدن |
| میکرومتاستاز (Micrometastasis) | گسترش 2/0 الی 2 میلی‌متر بافت سرطان به غدد لنفاوی |
| چندکانونی (Multi-focal) | وجود بیش از یک ناحیه سرطانی در یک بخش از پستان |
| چندمرکزی (Multi-centric) | وجود بیش از یک ناحیه سرطانی در بخش‌های مختلف پستان |
| تهاجم لنفاوی-عروقی (Lymphovascular invasion) | هنگامی که سلولهای سرطانی به رگ‌های لنفاوی و خونی در پستان نفوذ کرده |
| بدون نوع خاص (NST) یا نوع نامشخص (NOS) | نوعی سرطان پستان که در دسته خاصی قرار نمی‌گیرد و ویژگی مشخصی برای طبقهبندی ندارد |
| سرطان اولیه پستان (Primary breast cancer) | سرطانی که به غیر از پستان یا غدد لنفاوی زیر بغل، به جایی دیگر گسترش نیافته است. |
| کارسینوم (Carcinoma) | نوعی از توده بدخیم و سرطان که از سلولهای اپیتلیال، مانند بخشی از بافت پستان، شروع می‌شود |
| کارسینوم درجا (Carcinoma in situ) | سلولهای کارسینوم که در مجاری یا لبول‌های پستان بمانند و به بافت‌های اطراف گسترش نیافته باشند، که در سه درجه تعریف می‌شوند:
1) با درجه سرطان پایین (Grade 1) 2) با درجه سرطان متوسط (Grade 2) 3) با درجه سرطان بالا (Grade 3) |
| کارسینوم نفوذی یا تهاجمی (Invasive carcinoma) | سلولهای کارسینوم که از مجاری یا لوبول‌ها فراتر رفته‌اند، به خارج از پستان رشد کرده یا به سایر نقاط بدن متاستاز داده باشند |
| میزان تمایز سلولهای کارسینوم نسبت به بافت طبیعی (Differentiation) | به میزان تغییر شکل سلولهای سرطانی نسبت به بافت طبیعی می‌گویند، با سه دسته تمایز خوب، متوسط و ضعیف. که هر چه ضعیف‌تر باشد، نشان‌دهنده رشد و گسترش بیشتر و پیش‌آگهی بدتر سرطان است |
| آدنوکارسینوم (Adenocarcinoma) | نوعی از کارسینوم که از غدد درون‌ریز شروع شود |
| حاشیه یا مارجین جراحی (Surgical margin) | فاصله سلولهای سرطانی از لبه‌های کل ناحیه بافت برداشته‌شده در طول جراحی |
| بیوپسی با سوزن (Needle biopsy) | نمونه‌برداری از بافت پستان با یک سوزن توخالی |
| بیوپسی جراحی (Surgical biopsy) | نمونه‌برداری از بافت پستان با دو روش:
· برش در بافت (Incisional biopsy) · خارج‌کردن بافت (Excisional biopsy) |
درجه سرطان در نتایج پاتولوژی سینه بعد از جراحی سینه چگونه تفسیر می‌شود؟
در این روش ویژگی‌های مختلف بافت، اعم از تشکیل غدد، تمایز هسته، و شمارش میتوزی – بر اساس معیار ناتینگهام یا الستون (درجه هیستولوژیک یا بافت‌شناسی) – عددگذاری شده و سپس جمع می‌شوند تا درجه تعیین شود:
- جمع عدد 3 – 5: Grade 1
- جمع عدد 6 یا 7: Grade 2
- جمع عدد 8 یا 9: Grade 3
تماس با مطب دکتر مهسا توکل ۰۲۱۲۶۲۳۰۴۴۳
مرحله و میزان گسترش سرطان پستان در پاتولوژی سرطان سینه چیست؟
مرحله سرطان (Cancer stage) در سرطان پستان بر اساس اندازه تومور و میزان گسترش آن، همراه با ویژگی‌های دیگر مانند درجه تومور (بر اساس TNM)، وضعیت گیرنده‌های استروژن (ER) و گیرنده‌های پروژسترون (PR) و وضعیت HER2 تعیین می‌شود.
سیستم استاندارد TNM
- T (نشان‌دهنده تومور اولیه): تعیین بر اساس اندازه تومور و گسترش آن به پوست پستان یا دیواره قفسه سینه، که افزایش شماره، نشان‌دهنده شدت بیشتر آن است (T0، T1، T2، T3، یا T4)؛
- N (نشان‌دهنده گسترش به غدد لنفاوی نزدیک): نشان‌دهنده گسترش سرطان به غدد لنفاوی نزدیک و تعداد غده آسیب‌دیده (N0، N1، N2، یا N3)؛
- M (نشان‌دهنده متاستاز): تعیین بر اساس نتایج تستهای آزمایشگاهی و تصویربرداری‌ها (M0 و M1).
در نهایت، سیستم TNM به‌همراه وضعیت ER، PR و HER2 مرحله کلی سرطان را تعیین می‌کند، که با اعداد رومی مشخص می‌شوند:
- از مرحله یک (I) گرفته که کمترین شدت را دارد؛
- تا مرحله چهار (IV) که پیشرفته‌ترین مرحله سرطان است.
معنی نتایج ER و PR
این هورمون‌ها معمولاً رشد سلولهای سرطانی پستان را تحریک می‌کنند.
- سرطان‌های ER مثبت (ER+): این سرطان‌ها دارای گیرنده‌های استروژن هستند، که معمولاً پیش‌آگهی بهتری دارند و بهتر به درمان‌های هورمونی پاسخ می‌دهند.
- سرطان‌های PR مثبت (PR+): این سرطان‌ها دارای گیرنده‌های پروژسترون هستند، که ممکن است به درمان‌های هورمونی پاسخ دهند.
- سرطان‌های ER و PR منفی (ER- PR-): این سرطان‌ها هیچ‌کدام از این گیرنده‌ها را ندارند و معمولاً به درمان‌های هورمونی پاسخ نمی‌دهند.
تفسیر نتایج گیرنده HER2
پروتئین HER2 به رشد سلولهای سرطانی کمک می‌کند. برخی انواع سرطان پستان که گیرنده این پروتئین را دارند، پاسخ خوبی به درمان اختصاصی این گیرنده می‌دهند. داشتن یا نداشتن گیرنده HER2 با دو روش ایمونوهیستو شیمی (IHC) و هیبیردیزاسیون فلورسانس درجا (FISH) بررسی می‌شود، که تفسیر نتایج آن به شرح زیر است:
در آزمون IHC:
- نتیجه 0: این سرطان، HER2 منفی هستند و به داروهای اختصاصی این گیرنده پاسخ نمی‌دهند؛
- نتیجه 1+: این سرطان، HER2 منفی هستند؛ اما در موارد خاص، به دارو پاسخ می‌دهند؛
- نتیجه 2+: وضعیت این سرطان از نظر گیرنده HER2 مبهم است و نیاز به آزمون FISH دارد؛
- نتیجه 3+: این سرطان، HER2 مثبت هستند و به درمان اختصاصی گیرنده پاسخ می‌دهند.
در صورتی که نتیجه آزمایش IHC برابر 1+ یا 2+ و نتایج آزمایش FISH منفی باشد، سرطان مدنظر می‌تواند به برخی داروهای اختصاصی گیرنده HER2 پاسخ دهد.
بیشتر بخوانید: بیوپسی یا نمونه برداری سینه چگونه انجام می‌شود؟
تفسیر نتایج Ki67 در جواب پاتولوژی سینه چگونه انجام می‌شود؟
این آزمایش برای اندازه‌گیری سرعت رشد و تقسیم سلولهای سرطانی است. مقادیر بالای Ki-67 (معمولاً بیش از 30%) به این معنی است که احتمالاً این سرطان، سریعتر رشد کرده و گسترش می‌یابد.
«با توجه به مقاله سال 2024 مجله Clinical and Translational Oncology، وجود فاکتورهای ER، PR، HER2، Ki67 و درجه‌بندی هیستولوژیک سرطان (Stage)، در نتایج پاتولوژی سرطان سینه برای تعیین درمان مناسب، پس از عمل سینه، ضروری است.» (امضای محتوایی)
نحوه بررسی تستهای گره لنفاوی در پاتولوژی سرطان سینه چگونه است؟
در صورتی که گسترش سرطان پستان، معمولاً اولین هدف متاستاز، گره‌های لنفاوی نزدیک به پستان (گره‌های لنفاوی زیر بغل) هستند.
گزارش گره لنفاوی نگهبان یا Sentinel lymph node
- در صورت مشاهده غدد لنفاوی نگهبان در گزارش پاتولوژی بعد از عمل سرطان پستان: جراح، اولین گره لنفاوی را تومور به آن تخلیه می‌شود، پیدا کرده و برمی‌دارد. و در صورتی که حاوی سلولهای سرطانی نباشد، نیاز به اقدامات بیشتری ندارد.
- در صورتی که سلول سرطانی در غدد لنفاوی نگهبان یا Sentinel مشاهده شود: معمولاً نیاز به جراحی مجدد یا درمان‌های دیگر و بررسی‌های بیشتر می‌شود.
تفسیر نتیجه pN0
- pN0 (i+): به معنی شناسایی سلولهای توموری ایزوله در غدد لنفاوی با استفاده از رنگ‌آمیزی معمولی یا خاص
- pN0 (mol+): به معنی شناسایی سلولهای توموری ایزوله در غدد لنفاوی با استفاده از آزمایش‌های مولکولی بسیار حساس
گزارش میكرومتاستاز در گره لنفاوی
به‌معنی وجود میکرومتاستاز علاوه بر سلولهای توموری ایزوله در غدد لنفاوی است. در این حالت، مرحله سرطان به pN1mi تغییر می‌کند، که ممکن است مسیر درمانی را عوض کند.
تفسیر حاشیه یا مارجین جراحی (Surgical margin) در پاتولوژی سینه چطور انجام می‌شود؟
وقتی که در جراحی پستان، تمام تومور و بخشی از بافت طبیعی پستان اطراف آن برداشته می‌شود، لبه‌های خارجی یا حاشیه‌های بافت نمونه با جوهر پوشش داده می‌شوند. بعد از تحویل نمونه، پاتولوژیست اسلایدهای تومور را بررسی می‌کند تا ببیند که سلولهای سرطانی چقدر به جوهر (یعنی حاشیه جراحی) نزدیک هستند:
- حاشیه یا مارجین مثبت (+): تماس سلولهای سرطانی با جوهر، که یعنی مقداری از سرطان باقی‌مانده است و ممکن است نیاز به جراحی مجدد یا درمان‌های دیگر باشد. هر چند، در صورتی که جراح هنگام عمل، مقدار بیشتری از بافت را برداشته باشد، نیازی به این کار نیست.
- حاشیه یا مارجین منفی (-): عدم تماس سلولهای سرطانی با جوهر، که به معنی برداشتهشدن تمام سرطان است و نیازی به اقدام بیشتر نیست.
یافته‌های خوش خیم (غیرسرطانی) در پاتولوژی سرطان سینه چه مواردی هستند؟
- کیست‌ها (Cysts)
- آدنوز (Adenosis)
- پاپیلوما (Papilloma)
- پاپیلوماتوز (Papillomatosis)
- اسکار رادیال (Radial scar)
- اکتازی داکت (Duct ectasia)
- آدنوز اسکلروزان (Sclerosing adenosis)
- متاپلازی آپوکرین (Apocrine metaplasia)
- آتیپیا اپیتلیالی صاف (Flat epithelial atypia)
- اسپیرولوز کلاژنی (Collagenous spherulosis)
- تغییرات فیبروکیستیک (Fibrocystic changes)
- هایپرپلازی داکتال معمولی (Usual ductal hyperplasia)
- ضایعه اسکلروزان پیچیده (Complex sclerosing lesion)
- تغییرات سلولی کالومنار یا ستونی (Columnar cell change)
- تغییرات کالومنار با برآمدگی‌های آپیکال برجسته و ترشحات (Columnar alteration with prominent apical snouts and secretions [CAPSS])
بیشتر بخوانید: علائم سینه فیبروکیستیک
تغییرات غیر طبیعی یا پیش‌سرطانی در پاتولوژی سینه شامل چه مواردی است؟
- کارسینوم داکتال درجا (Ductal carcinoma in situ (DCIS))
- کارسینوم لوبولار درجا (Lobular carcinoma in situ (LCIS))
- کارسینوم اینتراداکتال یا بین‌مجرایی (Intraductal carcinoma)
- هایپرپلازی داکتال آتیپیکال (Atypical ductal hyperplasia (ADH))
- هایپرپلازی لوبولار آتیپیکال (Atypical lobular hyperplasia (ALH))
این سلول‌ها، ممکن است نیاز به اقدام خاصی نداشته باشند یا نیاز باشد که کاملاً برداشته شوند. که پزشک شما در این خصوص، تصمیم خواهدگرفت.
جمع‌بندی
پاتولوژی سرطان سینه، شامل چند بخش اصلی است: اطلاعات بیماری، سوابق پزشکی، شکل ظاهری نمونه، بررسی میکروسکوپی آن، توصیف سرطان و محل آن، تشخیص، نکات اضافی، و خلاصه گزارش. جواب پاتولوژی منفی یا مثبت و تفسیر بخش‌های مختلف آن پس از عمل سینه (ماستکتومی یا لامپکتومی)، کمک بسیاری به تشخیص دقیق بیماری و تعیین روند ادامه درمان پس از جراحی می‌کند. یکی از مهم‌ترین قسمت‌های نتایج پاتولوژی سینه، بررسی میکروسکوپی آن است که به گزارش نتایج فاکتورهایی از جمله درجه سرطان بر اساس استاندارد TNM (Grade)، مرحله سرطان (Stage)، گیرنده‌های پروتئینی و هورمونی ER، PR، HER2 و پروتئین Ki67، می‌پردازد. این موارد نقش مهمی در تعیین پیش‌آگهی سرطان و انتخاب بهترین درمان آن پس از جراحی سینه دارند. و تنها پزشک یا جراح پستان شما است که می‌تواند با در کنار هم قراردادن و تفسیر دقیق این اطلاعات، تصمیم نهایی را بگیرد.
سوالات متداول درباره پاتولوژی سینه
